تهران، خیابان انقلاب، خیابان خارک، پلاک 11
(205) 021-66716100
فلج مغزی ناشی از آسیب مغزی یا ناهنجاری مغزی است که قبل، در حین یا بلافاصله پس از تولد در زمانی که مغز نوزاد در حال رشد است رخ میدهد. اما اینکه چگونه یک آسیب مغزی بر عملکرد حرکتی و تواناییهای فکری کودک تأثیر میگذارد، به شدت به ماهیت آسیب مغزی، محل وقوع آسیب و شدت آن بستگی دارد.
آسیب مغزی در طول رشد مغز، کنترل عضلانی، هماهنگی عضلات، تون عضلانی، رفلکس و وضعیت تعادل کودک را تحت تاثیر قرار میدهد. همچنین میتواند بر مهارتهای حرکتی ظریف، مهارتهای حرکتی درشت و عملکرد حرکتی دهان کودک تأثیر بگذارد.
هر مورد فلج مغزی منحصر به فرد است. این تا حدی به دلیل نوع آسیب، میزان آسیب و زمان آسیب به مغز در حال رشد است. آسیب مغزی که باعث فلج مغزی میشود نتیجه یکی از موارد زیر است:
اختلال پیش از تولد در مهاجرت سلولهای مغزی: عوامل ژنتیکی و محیطی مهاجرت سلولهای مغز را مختل میکنند. سلولها در طول رشد مغز باید به مکان مناسب خود حرکت کنند.
میلین ضعیف (عایق) فیبرهای سلول عصبی در حال رشد در دوران بارداری: عملکرد مغز زمانی که میلین ضعیف پوشش محافظ ناکافی بر روی سلولهای عصبی ایجاد میکند، (که به انتقال کمک میکند) مختل میشود.
مرگ سلولهای مغزی پریناتال: رویدادهایی در فرآیند زایمان که باعث پارگی رگهای خونی یا کاهش اکسیژن به مغز میشود.
اتصالات غیرعملکردی یا نامناسب پس از تولد (سیناپس) بین سلولهای مغز: ضربه، عفونت و خفگی که به اتصالات ایجاد شده در مغز آسیب میرساند.
سوال بزرگ: "چگونه این اتفاق برای فرزند من افتاد؟"
هنگامی که والدین برای اولین بار متوجه میشوند که فرزندشان تشخیص فلج مغزی را دریافت کرده است، از خود می پرسند "چه چیزی باعث فلج مغزی کودک من شده است؟" همیشه نمیتوان علت را در هر مورد به طور قطعی تعیین کرد. با این حال، دانستن اینکه چه چیزی باعث این وضعیت کودک شده است می تواند مفید باشد.
رادیولوژیست، متخصص مغز و اعصاب یا رادیولوژیست اطفال دادههای به دست آمده از طریق ام آر آی یا سی تی اسکن را با متخصص اطفال که سابقه پزشکی، مشاهدات، آزمایشات آزمایشگاهی و یافتههای رشدی را جمع آوری کرده است، به اشتراک میگذارد. آنها با هم نوع آسیب مغزی را تعیین میکنند و فلج مغزی را تشخیص میدهند یا رد میکنند. هنگامی که آسیب مغزی یا ناهنجاری مغزی تأیید شد، تمرکز به سرعت به وسعت و محل آسیب معطوف میشود. سپس برنامههای درمانی و مراقبتی برای کمک به کودک در دستیابی به پتانسیلهای آیندهاش تهیه میشود.
انواع مختلفی از صدمات میتواند به بخشهایی از مغز که عملکرد حرکتی را کنترل میکنند آسیب برساند، از جمله:
زایمان زودرس: شایعترین علت در ایالات متحده است
صدمات سر از جمله سندرم تکان خوردن نوزاد
عفونتهای مغز یا نخاع
انسداد جریان اکسیژن به مغز، مانند تجارب نزدیک به غرق شدن
رویدادهایی که جریان خون را به مغز مسدود میکنند، مانند سکته مغزی
سوء تغذیه
بلع فلزات سنگین
رسیدن به معیارهای رشدی مورد انتظار در دوران نوزادی و کودکی - نشستن، غلت زدن، خزیدن، ایستادن و راه رفتن - برای والدین بسیار خوشحال کننده است، اما اگر برنامه زمانی رشد کودک به تعویق بیفتد، چه؟ نشانههای زیادی وجود دارد که نشان میدهد کودک ممکن است فلج مغزی داشته باشد، اما این عوامل میتواند نشاندهنده بسیاری از شرایط باشد.
علائم، اثرات بالینی قابل شناسایی آسیب یا ناهنجاری مغزی هستند که باعث فلج مغزی میشوند. پزشک علائم یک بیماری را در طول معاینه و آزمایش تشخیص خواهد داد. شدت اختلالات ناشی از فلج مغزی معمولاً با میزان آسیب مغزی مرتبط است. از آنجایی که فلج مغزی مجموعهای از شرایط است، علائم و نشانه ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است.
اثر اولیه فلج مغزی اختلال در تون عضلانی، عملکردهای حرکتی درشت و ظریف، تعادل، کنترل و هماهنگی، رفلکسها و وضعیت بدن است. اختلال عملکرد حرکتی دهان، مانند مشکلات بلع و تغذیه، اختلال در گفتار و تون ضعیف عضلات صورت نیز میتواند نشاندهنده فلج مغزی باشد.
شرایطی مانند اختلال حسی، تشنج، و ناتوانیهای یادگیری که نتیجه همان آسیب مغزی نیستند، اغلب با فلج مغزی رخ میدهند. در صورت وجود، این شرایط ممکن است به تشخیص بالینی فلج مغزی کمک کند.
بسیاری از علائم و نشانهها در بدو تولد به آسانی قابل مشاهده نیستند، مگر در موارد شدید، و ممکن است در سه تا پنج سال اول زندگی و با رشد مغز و کودک ظاهر شوند. در این موارد، بارزترین نشانه اولیه فلج مغزی تاخیر در رشد است. تأخیر در رسیدن به نقاط عطف اصلی رشد، مانند غلتیدن، نشستن، خزیدن و راه رفتن باعث نگرانی است. درمانگران همچنین به دنبال نشانههایی مانند تون ماهیچهای غیرعادی، وضعیت غیرعادی، رفلکسهای مداوم نوزاد و ... هستند.
اگر زایمان آسیبزا بود، یا اگر عوامل خطر قابل توجهی در دوران بارداری یا تولد مشاهده شد، پزشکان ممکن است بلافاصله به فلج مغزی مشکوک شوند. در موارد متوسط تا خفیف فلج مغزی، والدین اغلب اولین کسانی هستند که متوجه میشوند که کودک طبق برنامه رشد نمیکند.
اکثر کارشناسان موافقند که هرچه زودتر تشخیص فلج مغزی انجام شود، بهتر است. با این حال برخی نسبت به تشخیص زودهنگام احتیاط میکنند و هشدار میدهند که ابتدا باید سایر شرایط را رد کرد. از آنجایی که فلج مغزی نتیجه آسیب مغزی است و از آنجایی که مغز در سالهای اول زندگی به رشد خود ادامه میدهد، آزمایشات اولیه ممکن است این بیماری را تشخیص ندهند. اما بعداً همین آزمایش ممکن است در واقع مسئله را آشکار کند.
فلج مغزی هر چه زودتر تشخیص داده شود، کودک زودتر میتواند از برنامههای مداخله اولیه و پروتکلهای درمانی و مراقبتی استفاده کند. مداخلات و درمانهای اولیه به کودک کمک میکند تا پتانسیل آینده خود را به حداکثر برساند.
فلج مغزی یک بیماری عصبی است که در درجه اول باعث اختلالات ارتوپدی میشود. فلج مغزی به دلیل آسیب مغزی یا ناهنجاری مغزی ایجاد می ود که با سلول های مغزی که مسئول کنترل تون، قدرت و هماهنگی عضلات هستند، تداخل ایجاد میکند. همانطور که کودک رشد میکند، این تغییرات بر رشد اسکلتی و مفاصل تأثیر میگذارد که ممکن است منجر به اختلال و احتمالاً بدشکلی شود.
علائم و نشانههای فلج مغزی میتواند در افراد مختلف بسیار متفاوت باشد. فلج مغزی میتواند کل بدن را درگیر کند، یا ممکن است در درجه اول به یک یا دو اندام یا یک طرف بدن محدود شود. به طور کلی، علائم و نشانهها شامل مشکلات حرکتی و هماهنگی، گفتار، غذا خوردن، رشد و مشکلات دیگر است.
حرکت و هماهنگی
- سفتی عضلات و عکسالعملهای غیر ارادی بیش از حد (اسپاستیسیته)،(شایعترین اختلال حرکتی)
- تغییرات در عضلات، مانند بیش از حد سفت یا بیش از حد شل بودن
- عدم تعادل و هماهنگی عضلات (آتاکسی)
- لرزش یا حرکات غیر ارادی تشنجی
- حرکات آهسته و انقباضی
- ترجیح دادن یک طرف بدن، مانند گرفتن تنها با یک دست یا کشیدن پا در حین حرکت
- مشکل در راه رفتن، مانند راه رفتن روی انگشتان پا، راه رفتن با زانوان خمیده، راه رفتن با زانوهای ضربدری یا راه رفتن نامتقارن
- مشکل در مهارتهای حرکتی ظریف، مانند بستن دکمههای لباس یا برداشتن ظروف
گفتار و غذا خوردن
- تاخیر در رشد گفتار
- مشکل در صحبت کردن
- مشکل در مکیدن، جویدن یا خوردن
- ترشح بیش از حد آب دهان یا مشکل در بلع
رشد
- تأخیر در رسیدن به نقاط عطف مهارتهای حرکتی، مانند نشستن یا خزیدن
- مشکلات یادگیری
- ناتوانیهای ذهنی
- رشد با تاخیر جسم
مشکلات دیگر
آسیب به مغز میتواند منجر به سایر مشکلات عصبی شود، مانند:
- تشنج
- مشکل شنوایی
- مشکلات بینایی و حرکات غیر طبیعی چشم
- لمس غیر طبیعی یا احساس درد
- مشکلات مثانه و روده، از جمله یبوست و بی اختیاری ادرار
- شرایط سلامت روان، مانند اختلالات عاطفی و مشکلات رفتاری
آسیب مغزی که باعث فلج مغزی میشود با گذشت زمان تغییر نمیکند، بنابراین علائم معمولاً با افزایش سن بدتر نمیشوند. با این حال، با بزرگتر شدن کودک، برخی علائم ممکن است کم و بیش آشکار شوند. کوتاه شدن ماهیچه و سفتی عضلانی در صورت عدم درمان میتواند بدتر شود.